Molensteen van Exloo op nieuwe plek.
Ooit stond er in bijna elk dorp een molen. Exloo had al in het begin van de 19e eeuw een korenmolen, die aan de huidige Boslaan stond.[1]
In de Asser Courant van 14 oktober 1919 lezen wij: ‘Op de plek waar jarenlang de oude Exloër windkorenmolen heeft gestaan, wordt nu vanwege het Staatsboschbeheer een fraaie woning voor den boschbaas den heer Meelker gebouwd’. De journalist heeft het hier mis. In het artikel van Roel Sanders in Spitwa(a)rk 2018/4 staat dat de molen stond op de plek waar nu de woning van Wim Brand staat (Boslaan 2A).
Exloo schijnt ook een vul- of volmolen te hebben gehad. De volmolen was een molen waar wollen stoffen gekneed en geperst werden tot een stof die zo dicht was als vilt. Het proces heet ‘vollen’. Over deze molen is weinig bekend, wel dat die in het begin van de familie Bebing was.
De molen van Exloo, hoek Boslaan-Molenweg rond 1910.
De molen is in 1918 afgebroken. (Gemeentearchief Borger-Odoorn)
Van de Exloër korenmolen kenden we lang drie afbeeldingen. De oudste is een tekening van Egbert van Drielst (1745-1818) waarop op de achtergrond de molen is te zien. Ook is er een mooie litho van Hobbe Smith uit 1915. Deze tekening geeft een duidelijk beeld van de molen, evenals de foto die rond 1910 is gemaakt. In 2021 ontving de HV Carspel Oderen een foto van een schilderij van de uit Den Haag afkomstige Julius Jacobus van de Sande Bakhuijzen (1835-1925). Hij schilderde veel in Exloo.[2] Roel Sanders concludeerde toen dat het schilderij de molen van Exloo laat zien.[3]
De molen geschilderd door Julius Jacobus van de Sande Bakhuijzen, op paneel en 46 x 36 cm.
Dit schilderij is in bezit van Harriët Prins en hangt nu op haar notariskantoor in Beilen. (Foto Roelof Hoving)
Molensteen
Een molensteen is een ronde steen die onder andere in windmolens en watermolens wordt gebruikt voor het malen van granen en andere producten, zoals boekweit, erwten en bonen, lijnzaad en eikenschors. In Nederland gebruiken molenaars vooral blauwe stenen, Franse stenen of kunststenen. Blauwe stenen zijn van basaltlava gemaakt. Basaltlava is afkomstig uit oude vulkanen in de Eifel (Duitsland) en zit vol met heel kleine holten.
Zuiderhoofdstraat
De molensteen van de molen van Exloo stond jaren bij het pand van Jan en Aaltje Geertsema aan de Zuiderhoofdstraat 23. Smid Hendrik Hallenga kocht in 1907 van Hendrik Venekamp een smederij in Exloo. Kort daarna trouwt hij met Berendina Henderika Geertsema uit Bellingwolde. [4] Ook Hallenga’s schoonvader en nog een broer van Berendina, Jan Geertsema, gaan ook in Exloo wonen. Deze Jan wordt ook smid.
Kortgeleden hebben Jan en Aaltje Exloo verlaten. De maalsteen heeft jarenlang bij hen in de tuin gelegen en ze meenden dat deze in Exloo moest blijven.[5]
In de advertentie zien we dat er twee molenstenen zijn. Bij de school ligt volgens ons de andere molensteen. Deze is van hetzelfde materiaal gemaakt.
Op 20 juni heeft een aantal vrijwilligers samen verplaatst naar de Meulenhoek op de hoek Boslaan-Hoofdstraat. Dat is hier. Buurtvereniging De Meulenhoek heeft hier al een glaskunstwerk staan op een grote kei. Naast deze herinnering, nu dus ook de authentieke molensteen.[6]
Advertentie
Uit Nieuwsblad van het Noorden, 1-06-1918.
De molensteen op de hoek Boslaan-Hoofdstraat. (Foto Roelof Hoving)
[1] Geert van Rossum Hzn. Zie Molens en molenaars, Spitwa(a) 1998/0 en Roel Sanders De korenmolen van Exloo, Spitwa(a)rk 2018/4.
[2] Roel Sanders, Schilders en tekenaars in Exloo rond 1900, Spitwa(a)rk 2002/3 en Roel Sanders, Schilders van Drenthe, pagina 198 en 19, Zuidwolde, 2001.
[3] Roel Sanders, De molen van Exloo, Spitwa(a)rk 2021/2
[4] Henk Geertsema, Een Exloër smederij, Spitwa(a)rk 2006/3. (Later schreef Henk van Oosten in 2011, in de nummers 1 en 2 een tweetal artikelen met de titel Smederijen in Exloo).
[5] Jan Geerts van de HV Carspel Oderen en Jakob Rijnberg van de buurtvereniging De Meulenhoek hebben dit verder geregeld.
[6] Buurtvereniging De Meulenhoek zorgt voor een informatiebordje met een QR-code. Op de smartphone is dan meer informatie te lezen over de molen van Exloo.