PERSBERICHT
Exloo, 10 december 2020
Volksleven op de Hondsrug, Sunt Steffen, winkel Smeman, feesten in Valthermond en Valthe rond 1900
Het vierde extra dikke nummer van dit jaar komen diverse dorpen aan de orde.
Alida de Vries vertelt in Volksleven op den Hondsrug over de gewoonten in Exloo in de oorlogsjaren. Marchinus Elting en Wim Oosting spraken met Henk en Rikie Smeman over hun manufacturen)winkel in Exloo.
Jacob Westendorp schrijft over twee oude gebruiken met Sunt Steffen (tweede kerstdag) in Valthermond. Daarna een mooi artikel over twee dorpsfeesten (1903 en 1953) in Valthermond. In het laatste artikel gaat over Valthe rond 1900.
Jan Wierenga schreef Uit de tijd, een mooie Rondblik over het fenomeen ‘tijd’.
In herkent u het nog?, zien we een foto van het Zuidenveldbestuur van begin vorige eeuw. In Oderen verandert gaat het over bedrijf het Dubex in 2e Exloërmond. In Uit de krant geniet cafébaas Harm Pras uit Valthermond van een serenade van Soli Deo Gloria.
Op de voorplaat een groepje plattelandsvrouwen uit Odoornerveen uit 1976 en de Middenplaat wordt ingenomen door de Landbouwvereniging 2e Exloërmond, die op 3 juli 1950 een dagje uit was naar Rotterdam.
Volksleven op de Hondsrug
In dit uitgebreide artikel krijgen we, dankzij veel oude foto’s een mooi beeld van Exloo en gewoonten in de oorlogsjaren.
Het dorp, de schaapskudde, vervoer, schapenprijzen, slachten naoberplicht en de strijd tussen Odoorner langsteerten en Exloër taaten komen aan de orde.
Sunt Steffen
Een artikel over twee oude gebruiken met Sunt Steffen in Valthermond en Zandberg: het Steffenlopen, in de volksmond ‘Kou-steffen’ genaamd en het Steffenrijden. Sint Stephanus is de schutspatroon van de armen, het vee en de ruiters. Zijn naamdag valt op tweede kerstdag.
Het tijdperk Smeman
De eerste mensen met de achternaam Sme(e)man kwamen rond 1800 vanuit het graafschap Bentheim naar onze omgeving. Rikie en Henk vertellen over het ontstaan en de ontwikkeling van hun (manufacturen)winkel.
In 1916 liet Jan Seman, de opa van Henk een winkelpand bouwen. In 1998 stopten Henk en Rikie met de in de loop van de jaren stevig uitgebreide winkel. In 2019 werd het pand gesloopt.
Feesten in Valthermond
In 1903 bestond Valthermond 50 jaar en in 1953 vierde het grootste dorp in ons kerspel het 100-jarig jubileum. Dankzij krantenknipsels krijgen we een idee hoe die feesten werden gevierd. Ook lezen we hoe commissaris Cramer en burgemeester Van Roijen lovende woorden spreken over het dorp.
Valthe rond 1900
De redactie heeft een bundel verhalen van Gerrit Kuipers, die over het begin van de vorige eeuw gaan en waaruit blijkt hoe men in Valthe leefde. 
Gebruiken en leefwijze, die ook gelden voor andere zanddorpen. Deze keer een inleidend artikel.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 25 september 2020
Oud spelletjes, café Germs, Margaretha, Twaaidemond, drie dominees en voetbal in 2e Exloërmond
Het nieuwste nummer van Spitwa(a)rk, weer deels in kleur, begint met gruwelijke spelletjes, die we vroeger speelden. Henk Luning verhaalt over kwelspelen in de 19e eeuw. Van Jacco Pranger een kort verhaal over een nieuwjaarsfeest bij de weduwe Germs in 1e Exloërmond. Berend van Vondel liet een mooi gedicht – in het veenkoloniaals– na over 2e Exloërmond. Hij beschrijft de liefde voor zijn dorp.
Roel Sanders schrijft over de kerk in Odoorn, gewijd aan Margaretha. Hij stelt de intrigerende vraag naar verborgen muurschilderingen in de kerk!
Het laatste artikel is van Leendert de Wit en Roelof Hoving over de oprichting van de zaterdagvoetbalvereniging De Hunze in 2e Exloërmond. Daar kwamen drie dominees aan te pas.
Muziekkorps Soli Deo Gloria (1970) uit Valthermond zien we op de Middenplaat. Rondblik van Jan Wierenga heeft de intrigerende titel De magie van een oeroud ´land-geruchte´.
In Herkent u het nog? de opening van de Kerklaan in Zandberg. In Oderen verandert lezen we dat het beeld van Harm van Lunzen weer in het dorp staat. Uit de krant, gaat over de opening van een nieuwe kleuterschool in 2e Exloërmond in 1954. Op de voorplaat Johan Cruijff, voetballend in het zwembad van Valthermond.
Spelletjes die we vroeger speelden
Volksvermaken zijn bezigheden, waarmee het volk zich vermaakt(e). Vroeger greep men daarvoor iedere gelegenheid aan. Volksspelen, waarin dieren centraal staan, zijn vandaag de dag uit de gratie. Maar hanengevechten, katknuppelen, hondwippen, paling- en ganstrekken waren vroeger vooral geliefde bezigheden tijdens markten, kermissen, op tweede paas- of pinksterdag en Vastenavond.
Café Germs in 1e Exloërmond
In 1935 werden de kinderen van beide schoolkringen in 1e Exloërmond uitgenodigd voor een nieuwjaarsfeest bij de weduwe Germs. 
Zij stelde hiervoor haar zaal in het café beschikbaar. Kinderen keken naar poppenkast en goocheltoeren. Onder leiding van meester Hangelbroek zongen de kinderen gezamenlijk enige liedjes. Bij kregen de iets lekkers.
Margaretha, patroonheilige van Odoorn
In dit artikel lezen we verhalen over Margaretha (Margriet – Pis Griet). Ze wordt vaak afgebeeld met een draak, symbool van de duivel, die aan haar voeten ligt of aangelijnd is. Ook gaat Sanders in op de mogelijkheid van verborgen muurschilderingen in de Oringer kerk.
Drie dominees en voetbal
In dit artikel gaan we terug naar 1954. Het jaar van de oprichting van de zaterdagvoetbal-vereniging De Hunze in 2e Exloërmond. De Hunze werd opvolger van T.E.O. Deze club ging ten onder door financiële problemen. Er kwamen drie dominees aan te pas. Leendert De Wit was predikant van de hervormde gemeente Exloërmond van 1954 tot 1962. Hij overleed in 2006. Jaren geleden schreef hij al over de oprichting van De Hunze
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
PERSBERICHT
Exloo,10 juni 2020
SPITWA(A)RK IN KLEUR: BLOEDBARG, PINKSTERMAANDAG, 17e-EEUWSE POT BIJ VALTHE, ADRESAANDUIDING
Het tweede nummer van Spitwa(a)rk, is grotendeels in kleur. Het begint met een artikel van Geert Smit. Hij belicht het ontstaan van de bloedbarg bij Poolshoogte. Een artikel met veel oude foto’s. Harm Tiesing schrijft over pinkstermaandag, een dag waarop men vroeger bijzondere spelletjes deed. Het artikel Vincent van Vilsteren gaat over een 17e eeuwse pot, gevonden bij de Valtherschans. Jacob Westendorp gaat in op de adresaanduiding in Valthermond door de jaren heen. De voorplaat is een kleuren-ansichtkaart van de Eendenkuil in Odoorn van zo’n 50jaar geleden. Jan Wierenga’s column Rondblik gaat over oude ploffietsen. De rubriek Herkent u het nog? is een foto met een groep personen voor bakkerij Vos in Valthe. Op de Middenplaat staat een elftalfoto van Valther Boys uit 1970. De rubriek Uit de krant gaat over Perikelen rond scheepvaart en waterpeil in 2e Exloërmond.
De bloedbarg van Exel
Dit artikel, in het Drents, van oud-Exloër Geert Smit gaat over Poolshoogte. 
Een heuvel met uitkijktoren in de boswachterij Odoorn. In 1934, bij de tweede ontginningsfase van het gebied werd, in opdracht van boswachter Meelker, een heuvel van 13 meter hoogte opgeworpen. Het ontwerp was van Meelkers zoon, . Hij bedacht ook de naam Poolshoogte. De klus werd verricht vanuit de werkverschaffing.
Pinkstermaandag
Vroeger was pinkstermaandag een dag waarop mensen zich vermaakten met allerlei spelen. Tiesing was een verzamelaar van bijdragen uit het volksleven en deze dag kwam toentertijd met vette letters in de almanak voor. Het was een dag voor volksuitspanning. Tiesing vertelt over mooie en minder mooie activiteiten, zoals katknuppelen, op hanen slaan, harddraverijen, stoethappen en andere spelletjes.
Een 17e-eeuwse pot bij de Valtherschans.
Vincent van Vilsteren, oud- conservator archeologie van het Drents Museum, richt zich op het mysterie van de bronzen kookpotten. In Spitwa(a)rk wordt een 17e-eeuwse pot, gevonden bij de schans van Valthe, voor het voetlicht gebracht. Achter deze vondst gaat meer schuil dan men op het eerste gezicht zou denken. De pot is in 1878 voor fl. 5,00 aangekocht, door bemiddeling van de burgemeester van Odoorn, J.G. Borgesius, door het Provinciaal Museum van Oudheden (nu het Drents Museum).
Adresaanduiding Valthermond
Jacob Westendorp neemt ons weer mee in het verleden van Valthermond.
In het begin van de vervening van het Valtherveenmoeras was de adresaanduiding van de eerste bewoners maar heel summier. Hoewel de post altijd goed werd bezorgd, werd waarschijnlijk ten tijde van de Eerste Wereldoorlog in de gemeente Odoorn een betere adresaanduiding ingevoerd. Elke woning kreeg een eigen nummer. Maar daar bleef het niet bij.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 5 maart 2020
Bevrijdingsverhalen, oorlog op rijm en Stolpersteine in Valthermond
Op 11 april is het 75 jaar geleden dat de gemeente Odoorn werd bevrijd. Spitwa(a)rk is deze keer geheel gewijd aan de Tweede Wereldoorlog. Ubel Nonkes uit Emmen schrijft over de bevrijding van zijn dorp Odoorn.
Chris Sanders vertelt hoe hij als jongen op de fiets uit Den Haag kwam en in Exloo de bevrijding meemaakte. De oorlog op rijm gaat niet specifiek deze regio, maar veel is herkenbaar.
Jan Wierenga schrijft in Rondblik over Albertus Zefat en de Middenplaat gaat over de neergestorte B-24 bommenwerper in 1944 in Exloo.
Ook is er een artikel over de moedige brandstichters van het gemeentehuis en is er aandacht voor vijf vermoorde Joden uit Valthermond. Zij worden op 1 april geëerd met Stolpersteine. Spitwa(a)rk sluit af met informatie over de bevrijdingslezing op 9 april van oud-NOS verslaggeefster Pauline Broekema.
Herinneringen van een oud-Oringer aan de bevrijding
Ubel Nonkes vertelt over zijn herinneringen aan de bevrijding van zijn dorp Odoorn op 11 april 1945. 
Hij beschrijft de komst van de Polen, het wittebrood waarop de inwoners van Oring werden getrakteerd, de aftocht van de Duitsers, maar ook over de dood van drie kinderen na de oorlog en over de Hertenkei, waar veel munitie ontplofte.
Bevrijd in Exloo
Chris Sanders, overleden in 2004, woonde toen de oorlog begon in Den Haag. 
Omdat zijn gezondheid te wensen overliet, ging hij naar het noorden. Hij maakte een deel van de oorlog mee in Exloo. Hij vertelt oorlogszaken die hij meemaakte tijdens zijn fietsreis door Nederland, over de IJsselbrug, de honger, de hulp die hij her en der wel en ook niet kreeg en hoe hij uiteindelijk in Exloo belandde en tot het eind van de oorlog woonde in een NSB-gezin.
Bijzondere middenplaat
Dit is een luchtfoto waarop te zien is waar op 11 januari 1944 de B-24 Liberator in het bos bij Exloo neerstortte. De foto is genomen in september 1944 en ontving de redactie oud-Exloër Henri Schutrups. Daarbij staan ook foto’s overblijfselen van de bommenwerper, die hij de laatste tijd vond in het bos. Echt een plek des onheils.
De oorlog op rijm
De ‘gedichten’ met illustraties staan in het boekje Gek en Wijs tijdens Seys. Vooraf staat: ‘Het boekje wil slechts een klein zonnestraaltje voorstellen nu het grootste onweer voorbij is, opdat wij bij de herademing eens even kunnen zeggen: “Weet je nog wel . . . . . toen” en dan opgelucht kunnen verklaren: “Maar ’t zal nu gelukkig weer beter worden!”
Borger-Odoorn eert moedige brandstichters
In het gemeentehuis van Borger-Odoorn is een kunstwerk in een muur bij de raadszaal geplaatst. Het is een uit zijn as herrijzende Phoenix. Bernd Otter schrijft over het verhaal achter dat kunstwerk en over een plaquette met de namen van tien gefusilleerde verzetsstrijders van knokploeg De Hondsrug. Het gaat ook over de brand, de werkwijze van het verzet en de dood van de brandstichters.
Stolpersteine in Valthermond
Op 1 april worden aan het Zuiderdiep op initiatief van HV Carspel Oderen, Valthermond.nu en de Stichting Cultuurhistorische waarden in de Drentse Veenkoloniën vijf zogenoemde struikelstenen (Stolpersteine) in het voetpad gelegd. De gemeente Borger-Odoorn heeft hiervoor een subsidie beschikbaar gesteld. De stenen worden gelegd door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Daniël Lezer werd vermoord in Midden Europa. Zijn vrouw Hendelina Bloemendal (34) en de drie kinderen in Auschwitz.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
PERSBERICHT
Exloo, 19 december 2019
Heeveld, God van Odoorn, Onthulling schilderij en Varkens, mallemolen en wikwijf
In het laatste nummer van Spitwa(a)rk neemt Roel Sanders de lezer mee naar het Heeveld op de es van Exloo. Het vorige nummer van Spitwa(a)rk ging helemaal over dominee Harm van Lunzen. Erik Jan Tillema (Warmenhuizen) gaat nu in op zijn vrijzinnige geloofsopvatting. Roelof Hoving schreef over de bijeenkomst waar het schilderij van Van Lunzen werd onthuld. Albert Grooten (1884) schreef (via zijn kleinzoon) over varkens, mallemolen en wikwijven rond de voorlaatste eeuwwisseling. Uit de krant (1968) gaat over de opening van het postkantoor van 2e Exloërmond door de directeur van het Postdistrict Groningen. In Oderen verandert gaat het over het pand van schoenmaker Fokkema in Valthe. Jan Wierenga schrijft in Rondblik over eigenaardige krabsporen in de granietblokken van de consistorie van de Odoorner kerk. Aan het steengruis werd in vroeger tijden, medicinale krachten toegeschreven. Herkent u het nog? laat u een foto het zangkoor van Odoorn uit 1955 met dominee Van Lunzen zien. De Middenplaat is een foto uit 1954 van de jagersvereniging uit Odoorn. Op de omslag staat een foto van de Schaapskuil uit Valthe.
Het Heeveld
Op de hoog gelegen gronden bij Exloo liggen naar de kant van Buinen het Hogeveld en in de richting Valthe het Hegeveld. In dit artikel zoekt Sanders een verklaring voor die naam Heeveld.. De naam ‘Hegeveld’ (of een variant daarvan) is te verklaren doordat het ‘veld’ voor 1900, omheind door ‘hegen’ tussen omringend landbouwgebied lag. Sanders vertelt over zijn zoektocht naar de geschiedenis van dit stuk land.
God van Odoorn
Dat dominee Harm van Lunzen een opvallende verschijning was, moge duidelijk zijn. Maar hoe bijzonder waren zijn geloofsopvattingen eigenlijk? Zijn opvattingen spraken niet de gehele vrijzinnigheid aan. Toch had hij een groot netwerk van gelijkgezinden, waaronder veel vooraanstaande theologen. Odoorn was landelijk bekend door Van Lunzen en zijn Zwingli-bond. De persoonlijke karaktertrekken van de Odoorner predikant kenmerkten hem. Erik Jan Tillema gaat in op de rol van de vrijzinnige kerk van Odoorn in het Nederlandse kerklandschap. Tillema schreef het boek Principieel, over de heilige strijd van de Zwingli-bond.
Onthulling schilderij Van Lunzen
Dit jaar ontving de HV Carspel Oderen een portretschilderij van de dominee van de familie van huishoudster Lammie Smidt. Het schilderij uit 1932 hing altijd in de pastorie in Odoorn en later bij zijn huishoudster. Sinds oktober ‘kijkt’ dominee Harm van Lunzen weer naar de kerkbezoekers. De 92-jarige mevrouw Wip Eerenstein onthulde samen met Ina Oosterveld-Smidt (tantezegger van huishoudster Lammie Smidt) het schilderij van d’aol domnee. Een artikel met veel foto’s.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).