PERSBERICHT Exloo, 7 november 2024
Opstand en ondergang van de veenarbeiders in Zuidoost-Drenthe
Op dinsdag 19 november houdt Jan Kalter uit Haren in het Dorpshuis (Hoofdstaat 54) in Valthe voor de HV Carspel Oderen een lezing over de vervening in Zuidoost-Drenthe tussen 1860 en 1921 en de opstand en ondergang van de veenarbeiders. Jan Kalter schreef in 2021 het prachtige boek Opstand en ondergang van de veenarbeiders in Zuidoost-Drenthe 1860-1921. De lezing begint om 20.00 uur.
Uitbarsting
Rond 1860 bereikte de steeds opschuivende vervening Zuidoost-Drenthe. Het was de laatste regio in Nederland waar op grote schaal turf gewonnen werd. De vervening was hier net op gang gekomen of de steenkool kwam in steeds grotere hoeveelheden en tegen steeds lagere prijzen op de markt. De turfwinning leverde steeds minder op en stortte in 1921 geheel in. In die periode kwam de arbeidersbeweging op. In het crisisjaar 1921 kwam het tot een sociale uitbarsting.
Sociale ramp: werkloosheid, armoede en honger
Het jaar 1921 was voor Zuidoost-Drenthe een rampjaar. Onder de veenarbeiders heerste massale werkloosheid, armoede en honger. Deze crisis kwam echter niet uit de lucht vallen.
Al snel zien we dat de turfwinning zijn langste tijd heeft gehad, doordat turf steeds meer door steenkool werd vervangen: dus lage lonen en steeds slechtere arbeidsvoorwaarden.
Veenarbeiders in opstand
In deze crisisperiode kreeg het socialisme voet aan de grond en werden vakbonden opgericht. Het verzet tegen de verslechtering van de arbeids- en levensomstandigheden was niet eensgezind. In Nederland was vooral sprake van een tegenstelling tussen de socialistische en christelijke vakorganisaties. In Zuidoost-Drenthe kwamen vooral anarchisten en sociaaldemocraten tegenover elkaar te staan. Tijdens de crisis in 1921 kwam de strijd tussen anarchisten en sociaaldemocraten tot een hoogtepunt.
Leden en gezinsleden van de leden van de vereniging hebben gratis toegang en niet-leden kunnen de lezing bijwonen tegen een entree van € 5,00 per persoon.
Meer informatie:
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 of 06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 12 oktober 2024
LEZING: HET HELE JAAR ROND, BIJZONDERE DAGEN IN HET OUDE DRENTHE
Op dinsdag 22 oktober houdt Henk Nijkeuter uit Gieten in het Dorpshuis (Hoofdstaat 54) in Valthe voor de HV Carspel Oderen een lezing met als titel Het hele jaar rond, bijzondere dagen in het oude Drenthe. Aanvang 20.00 uur
Wist u, dat de Drenten van het zandgebied tot ongeveer de eeuwwisseling er een eigen kalender op na hielden? Men sprak van de spinstertijd of spienstertied in januari en februari, van de meitijd in maart en april, van de hooitijd in juli, van de bouw- en intrektijd (oogst- en inhaaltijd van de rogge) in augustus, van de appelen- en pruimentijd, als dit rijp was, van de zaaitijd in september, van de slachttijd in november en van de wintertijd in december.
Eigen kalender
Hoe kwamen de mensen vroeger de koude en donkere wintermaanden door? De Drenten van het zandgebied hadden er tot ongeveer 1900 een eigen kalender. Velen kenden niet de lijst van het twaalftal maanden en wisten in de zomer niet of men zich in juni of juli bevond.
Gedurende het hele jaar waren er wel gebruiken, (heiligen)feesten en gewoonten die te maken hadden met het ritme van de landbouw: van de vruchtbaarheid, het zaaien in het voorjaar, de oogst in de nazomer en de voorbereiding op de wintertijd.
Eeuwenoude tradities
Eeuwenoude tradities hadden op het platteland een taai leven. Sinds de reformatie waren de heiligendagen overigens gewone werkdagen; aan heiligenverering deed men niet meer. De dagen van bekende oude jaarmarkten markeerden vooral belangrijke gebeurtenissen in het boerenbedrijf.
Henk Nijkeuter laat zien dat tradities aantonen waar wij vandaan komen. Bij de feestdagen in de wintertijd was er in elk geval gezelligheid en kwam er wat lekkers op tafel. En in de spinstertied tijdens de saaie februarimaand ontmoette je misschien wel de man of vrouw van je dromen.
Leden en gezinsleden van de leden van de vereniging hebben gratis toegang en niet-leden kunnen de lezing bijwonen tegen een entree van € 5,00 per persoon.
Meer informatie:
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 of 06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 19 september 2024
Witte wieven, wandeling door Exloo, treinongeluk in Valthe, burgemeesters, Schaopstreek
Jennie Lambers-Niers uit Coevorden schreef een artikel over de witte wieven. Zowel op de zandgronden als in het veen kent men de witte wieven.
Geert van Rossum Hzn. neemt ons mee op een wandeling door een deel van Exloo (Hoofdstraat, Groot Akkersweg en Polweg) in vorige eeuw.
Jan Burema uit Wageningen komt terug op het artikel ‘Burgemeesters van de gemeente Odoorn’.
Marchinus Eling uit Odoorn schreef een Drentstalig gedicht over de Schaop-streek in Valthe.
In Herkent u het nog? een foto uit De Kanaalstreek uit 1982 met een groep mannen uit de veenkoloniën van wie de namen niet allemaal bekend zijn.
Op de Middenplaat deze keer de buurtvereniging Onder Ons uit 2e Exloërmond die een invalidenwagentje aanbiedt aan Henk Bolk.
In de nieuwe rubriek, Oet het grune kraantie, gaat het over een vermeend treinongeluk dichtbij Valthe in 1943.
In Oderen verandert gaat het school West in 2e Exloërmond.
In Rondblik blikt Jan Wierenga terug op sigarettenmerken en sigarenbandjes. Roken wilde je, want als je rookte dan hoorde je bij de echte kerels, schrijft hij.
In Uit de krant gaan we naar het Odoorn in de jaren zestig van de vorige eeuw. Een verslaggever spreekt Jan Dilling en doet allerlei indrukken op van het dorp die nog herinneren aan vroegere jaren.
In de nieuwe rubriek Uit de oude doos mooie beelden van begin vorige eeuw.
Op de voorplaat een muziekgroepje ontstaan uit de V.C.J.C. (Vrijzinnige Christelijke Jeugd Centrale) van Kerk 11 uit Valthermond.
Witte wieven
Deze sprookachtige gedaantes in hun witte gewaden zweven binnenkort weer boven de landerijen, de heide of in de bossen. Of niet?
Demonische wezens of spookverschijningen die overal in Drenthe ’s nachts op bepaalde plekken lopen, dansen of zweven. Ze werden op verschillende plaatsen gezien, maar meestal bij hunebedden of bij grafheuvels.
Een wandeling door een deel van Exloo
In Een wandeling door een deel van Exloo lopen we door een oud gedeelte van het dorp zoals de auteur dat zelf grotendeels heeft gekend. We komen in de Groot Akkersweg, de Hoofdstraat en de Polweg en lezen hoe het daar in de vorige eeuw er uitzag en wie er woonden.
Burgemeesters in de gemeente Odoorn
Het overzicht van de 14 burgemeesters van Odoorn tussen 1811 en 1997 in Spitwa(a)rk 2024/2 geeft aanleiding tot opmerkingen.
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
Het blad wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij de Coöp in Odoorn, bij de bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond en bij de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
PERSBERICHT
Exloo, 21 juni 2024
Korhoenders, geen onderzoek naar kerkschilderingen Odoorn, Oet het grune kraantie, Burgemeesters in Odoorn en grenskwesties in het veengebied.
Van Henk Luning uit Assen een artikel over korhoenders, een vogel waarop vroeger veel werd gejaagd, maar nu in Nederland nauwelijks meer voorkomt.
Roelof Hoving meldt dat er vooralsnog geen onderzoek komt naar de schilderingen in de Oringer kerk.
In een nieuwe rubriek, Oet het grune kraantie een uitvoerig artikel van Jan Naarding over de geschiedenis van ons kerspel.
Geert van Rossum Hzn. en Roelof Hoving schrijven over alle burgemeesters van de voormalige gemeente Odoorn.
Jacob Westendorp gaat in op de grenskwesties tussen de Valther- en Onstweddermarke.
Op de Middenplaat deze keer het huisje waarin de serie Bartje huisje in Odoornerveen werd opgenomen.
In Oderen verandert gaat het over smederij Runge in Valthe.
In Rondblik van Jan Wierenga zijn raadselachtige krachten, gebedsgenezing, kwakzalverij en wichelroede, onderwerp.
In Uit de krant gaat het over de opening van de weg tussen Valthermond en Klijndijk in 1973. Op de voorplaat het personeel (1932) van kwekerij Dubbelboer.
Korhoenders hoorden erbij
Korhoenders houden zich bij voorkeur op in heide- en hoogveengebieden, maar ook wel op graslanden en akkers. De dieren kunnen tot onze inheemse pronkjuwelen worden gerekend en waren ook een geliefde jachtbuit. Het is deze jacht, in samenhang met een veranderende biotoop, die maakte dat de vogel in onze streken geheel uitgestorven raakte. Ook in ons kerspel Oderen.
Geen onderzoek naar muurschilderingen in Oringer kerk
In Spitwa(a)rk 2020-3 schreef Roel Sanders uit Zuidwolde over Margaretha, de patroonheilige van Odoorn. Hij las in Kerkkrantje uit 1938, waarin staat dat ambachtslieden in 1922 bij de vernieuwing van het kalkwerk in de consistorie stuitten op tekeningen. Helaas berichtte Het Drentse Landschap schrijft dat ze wel de intentie hadden om onderzoek te plegen, maar daar voorlopig van af te zien.
Burgemeesters in de gemeente Odoorn
Vanaf 1811 kende de voormalige gemeente Odoorn 14 burgemeesters. Sommigen bleven kort en anderen langer. Geert Van Rossum beschreef een groot aantal en Roelof Hoving vulde aan en schreef kort over de laatste drie.
Grenskwesties
De grenslijn tussen de grenzen van de Onstweddermarke en de Valthermarke lag in het woeste veenmoeras nabij de Schaapsberg (nu Zandberg). Hoewel in dat moerasgebied, ‘onland’, de grens in vroeger tijden niet zo nauw stak, was de grens nabij de Schaapsberg, waarlangs de Mussel-A stroomde, van groot belang. De langs dat riviertje gelegen gronden waren zeer vruchtbaar en in gebruik als hooi- en weidelanden.
Over het bezit van die gronden, ver van de dorpen Onstwedde en Valthe gelegen, is even lang getwist als de gronden in gebruik waren. Maar ook met andere marken waren er grensconflicten, zoals met de marken van Exloo, Weerdinge en Roswinkel.
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
Het blad wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij de Coöp in Odoorn, bij de bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond en bij de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
PERSBERICHT
Exloo, 26 april 2024
Historie molen en molensteen Exloo
Donderdag 25 april is op de vorig jaar juni geplaatste molensteen op de hoek Boslaan-Hoofdstraat in Exloo een QR-code onthuld door Jan en Aaltje Geertsema, oud-inwoners van Exloo.
Geïnteresseerden kunnen nu met behulp van hun smartphone lezen over waarom de steen daar staat en over de historie van de maal(steen). Deze steen staat naast een grote kei met glaskunstwerk met daarop een molen. Bij de onthulling waren vertegenwoordigers van de buurtvereniging De Meulenhoek, de HV Carspel Oderen en anderen aanwezig.
Korenmolen Exloo
Ooit stond er in bijna elk dorp een molen. Exloo had al in het begin van de 19e eeuw een korenmolen, die aan de huidige Boslaan stond. De molen is in 1918 afgebroken.
De molensteen van deze molen stond jaren bij het pand van Jan en Aaltje Geertsema aan de Zuiderhoofdstraat 23. Deze werd altijd gebruikt door de smid om daarop het wiel te leggen als daar een nieuwe ijzeren band om moest worden gelegd.
Maalsteen verplaatst
Vorig jaar hebben Jan en Aaltje Exloo verlaten. De maalsteen heeft jarenlang bij hen in de tuin gelegen en ze meenden dat deze in Exloo moest blijven. Jakob Rijnberg van de buurtvereniging en Jan Geerts van de HV Carspel Oderen hebben toen het initiatief genomen de steen te verhuizen nabij de locatie, waar meer dan 100 jaar terug de molen stond.
Na de onthulling zat het gezelschap nog even gezellig na in het dorpshuis van Exloo.
Meer informatie:
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 of 06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 22 maart 2024
Kogelgaten van Odoorn, Janny Jalving schilderde landschappen, oude schuren boerderijen, Berend Bosch vervener in Valthermond
Historicus Harrie Gras schreef een artikel over de Tweede Wereldoorlog: de gaten in het huis van de familie Verkaik in Odoorn.
Van Marchinus Elting uit Odoorn een artikel over Jannie Jalving uit Klijndijk, schilderes van landschappen, oude schuren en boerderijen.
Jan Burema uit Wageningen dook in de geschiedenis van vervener Berend Bosch en zijn familie.
We besteden aandacht aan het afscheid van redactielid Pim Mensingh uit Exloo.
Dit jaar viert de basisschool in Exloo de 100ste verjaardag. Daarom op de Middenplaat een schoolreisfoto met leerlingen uit 1962.
In Rondblik van Jan Wierenga, gaat het over de achtergronden van christelijke feestdagen, zoals Pasen.
In Uit de krant gaat het over Jan van Dok, zaadteler uit Odoornerveen. Een belangwekkende figuur, maar een man waarover publicaties in de Drentse geschiedenis ontbreken.
In Herkent u het nog? een foto van een boerderij in Odoorn.
Op de voorplaat de school in Klijndijk in 1933.
De kogelgaten van Odoorn
In Odoorn heeft de familie Verkaik een geheim in hun woonkamer: kogelgaten! Tot voor kort wist niemand het. Op de ochtend van de bevrijding reed een Cromwelltank van de eerste Poolse pantserdivisie van het 10e Cavalerieregiment (verkenners) vanuit Klijndijk de Hoofdstraat in. Poolse soldaten liepen midden op straat. Er ontstond een vuurgevecht tussen de Polen en de Duitsers. Bij het eerste kanonschot was er in de woningen daar al geen ruit meer heel. De boerderij van Dijks (nu familie Verkaik) lag midden in het vuurgevecht. Daarvan zijn de kogelgaten van de Poolse mitrailleur in de voorgevel en de woonkamer nog stille getuigen.
Janny Jalving, schilderes
Het leven van Janny Jalving uit Klijndijk met veel foto’s van haar werk wordt in dit artikel beschreven; haar tekentalent, haar stijl, haar werken, hoe ze reisde, haar binding met de Odoorner kerk en waar ze schilderende. Ook wordt beschreven waar haar werken nu te zien zijn, dat ruim 700 naar Collectie Brands zijn gegaan, maar dat dit museum weigert een drietal werken, zoals eerder toegezegd, aan Nabershof In Emmen af te staan.
Berend Bosch, vervener in Valthermond
Een artikel over vervener Berend Bosch en zijn familie. Op het graf van Berend Bosch en zijn vrouw Trijntje Bunt (kerkhof Valthermond-Oost) staat een grote grafzerk, Een initiatief vanuit de bevolking van Valthermond. Dit gebeurde uit waardering voor zijn maatschappelijke betekenis. Wie was deze bijzondere man en wat weten we nog van hem? Wanneer is hij geboren, waar heeft hij gewoond, hoe oud is hij geworden, hoe zit het precies met de spelling van zijn naam?
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
Het blad wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar de Coöp in Odoorn, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Persbericht
HET HELE JAAR ROND, BIJZONDERE DAGEN IN HET OUDE DRENTHE.
Op donderdag 1 februari 2024 houdt Henk Nijkeuter uit Gieten in diner-café Bussemaker voor de HV Carspel Oderen een lezing met als titel Het hele jaar rond, bijzondere dagen in het oude Drenthe.
Hoe kwamen de mensen vroeger de koude en donkere wintermaanden door? De Drenten van het zandgebied hielden er tot ongeveer 1900 een geheel eigen kalender op na. Velen kenden niet de lijst van het twaalftal maanden en zij wisten in de zomer dagelijks niet of men zich in juni of juli bevond..
Gedurende het hele jaar waren er wel gebruiken, (heiligen)feesten en gewoonten die te maken hadden met het ritme van de landbouw: van de vruchtbaarheid, het zaaien in het voorjaar, de oogst in de nazomer en de voorbereiding op de wintertijd.
Eeuwenoude tradities hadden op het platteland een taai leven. Sinds de reformatie waren de heiligendagen overigens gewone werkdagen; aan heiligenverering deed men niet meer. De dagen van bekende oude jaarmarkten markeerden vooral belangrijke gebeurtenissen in het boerenbedrijf, toen vrijwel het enige middel van bestaan.
Henk Nijkeuter laat in deze lezing zien dat tradities aantonen waar wij vandaan komen. Bij de feestdagen in de wintertijd was er in elk geval gezelligheid en kwam er wat lekkers op tafel. En in de spinstertied tijdens de saaie februarimaand ontmoette je misschien wel de man of vrouw van je dromen.
De toegang is gratis voor leden, en niet-leden betalen 5 euro entree. Aanvang 20.00 uur.