PERSBERICHT
Exloo, 13 september 2025
Nieuwe Spitwa(a)rk: Burgemeester Hendrikus Braam (1835-1849), onderduiker Gerrit Fokkema, Honderd jaar 1e Exloërmond, Katholieke kerk Zandberg, 125 jaar 2e Exloërmond
Spitwa(a)rk begint met een artikel van Jan A. Maas, Odoorn bestuurd vanuit logement Braams in Gieten. Het gaat over één van de eerste burgemeesters van Odoorn, Henderikus Braams.
Het volgende artikel over Gerrit Fokkema is van Gerben Dijkstra uit Beilen en gaat over een niet-jood uit Emmen. Onduidelijk is of hij daadwerkelijk in het onderduikershol van de joden in het Valtherbos heeft gezeten. Honderd jaar 1e Exloërmond geeft inzicht in de geschiedenis van dit dorp. Het is waarschijnlijk een rede van de voorzitter van de feestcommissie, Geert Luis.
Jakob Westendorp uit Ter Apel schreef een interessant artikel over de totstandkoming van de katholiek kerk op Zandberg. 125 jaar 2e Exloërmond is een lied dat 1978 werd gezongen aangeleverd door Roely Polling uit Odoorn.
In Herkent u het nog? een mooie foto van een man en vrouw uit Odoorn in een deftige bruiloftsdracht.
In Rondblik met de titel Eenvoudige Drentse lui schrijft Jan Wierenga over zijn bezoek aan de Amerikaanse stad Holland in de staat Michigan.
De Middenplaat is een mooie foto van een turfschip, in het midden van de vorige eeuw, in het Zuiderdiep in 2e Exloërmond. In Oet het grune kraantie aandacht voor het eerste gemeentehuis van onze voormalige gemeente aan de Hoofdstraat in Valthe. Op de voorplaat een mooie foto van een mannengroep uit Odoorn.
Odoorn bestuurd vanuit logement Braams in Gieten
Henderikus Braams was één van de eerste burgemeesters van de gemeente Odoorn. Door het overlijden van Jan Boelken kwam de functie van burgemeester-secretaris van Odoorn vacant. Braams solliciteerde en kreeg de baan. Hij had een turbulent leven op bestuurdersgebied, maar ook als het om zijn financiën ging.
Gerrit Fokkema
Dit artikel gaat over een niet-jood uit Emmen. Onduidelijk is of hij daadwerkelijk zat ondergedoken in het onderduikershol in het bosje ten oosten van de woning van Zefat.
Honderd jaar 1e Exloërmond
Ineen toespraak van waarschijnlijk de voorzitter van de feestweek, Geert Luis wordt ingegaan op het ontstaan en ontwikkeling van de plaats 1e Exloërmond. De bevolking, pioniers uit diverse regio’s, waren de eerste bewoners en heeft lang moeten strijden voor allerlei voorzieningen. Een uitgebreid historische overzicht.
De katholieke kerk op Zandberg
Van lopend naar Rütenbrock voor de mis, naar een schuur in Zandberg en uiteindelijk een hoogtepunt een nieuwe kerk is in het kort de geschiedenis van Zandberg en de kerk. Hier wordt echter meer verteld: verbod op het bouwen van kerken, alcoholgebruik, diensten in een schuur, rijkssteun en uiteindelijk een waterstaatskerk.
125 jaar 2e Exloërmond
Deze keer aandacht voor het lied 125 jaar 2e Exloërmond aangeleverd dat werd gezongen in 1978 tijdens het 125-jarig jubileum van 2e Exloërmond.
Roelof Hoving
06-29560994
Het blad wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij de Plus in Odoorn, bij Jan Geerts in Exloo, bij de bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond en bij de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Persbericht
Exloo, 20 juni 2025
Nieuwe Spitwa(a)rk: Melkfabriek Odoorn, eerbetoon aan Jan en Geertje Franssens, veenleven, opening lagere school 1e Exloërmond
Het eerste artikel is een verslag van oud-directeur Lodeweges over de melkfabriek en korenmalerij in Odoorn.
Burgemeester Jan Seton onthulde in 2e Exloërmond een plaquette als eerbetoon aan Jan en Geertje Franssens. Roelof Hoving schreef over het joodse gezin dat in de oorlog bij hen was ondergedoken.
In Rondblik schrijft Jan Wierenga over eierzoeken, een al bijna verloren traditie. Jan mocht ook graag zoeken. Hij memoreert dat de gemeente Odoorn ooit in burgemeester Jaap van Zorge een fervent kievitseierenzoeker had.
De Middenplaat is deze keer gevuld met een leuke schoolfoto met daarop de kinderen Rosing uit 2e Exloërmond.
In de rubriek Uit de oude doos een artikel uit De Kanaalstreek van juli 1985 over veehandelaar Salamon Dalsheim. Dit naar aanleiding van het artikel in de vorige Spitwa(a)rk over Het gezin Dalsheim in Valthermond van Gerben Dijkstra en Henk Vos.
Herkent u het nog? toont ons een tweetal foto’s met collegeleden uit het midden van de vorig eeuw. Wie kent de afgebeelde personen?
In Uit de krant gaat het over de opening in 1959 van de nieuwe openbare lagere school in 1e Exloërmond.
Egbert Kort schreef over het leven in de venen van begin vorige eeuw. In Oet het grune kraantie nu het tweede artikel.
Oderen verandert toont deze keer foto’s van Zuiderhoofdstaat 12 in Exloo. Ooit de woning van gemeentesecretaris Smit, nu huisartsenpraktijk Exloo-Valthe.
Op de voorplaat de woning in 2e Exloërmond waar ooit de familie Franssens woonde met het ondergedoken gezien Dalsheim.
Melkfabriek en korenmalerij Odoorn en omstreken
Albert Lodeweges was tot 1966 directeur van de melkfabriek en korenmalerij in Odoorn. In dit nummer een verslag van hem dat hijschreef voor het Instituut van Landbouw Coöperatie in Assen. Een artikel met prachtige foto’s van deze fabriek.
Eerbetoon aan Jan en Geertje Franssens
Op Bevrijdingsdag onthulde burgemeester Jan Seton onder grote belangstelling een plaquette aan de muur van Mondkersheem als eerbetoon aan Jan en Geertje Franssens-Schoonbeek. Zij verschaften in de oorlog onderdak aan het joodse gezin Dalsheim. Het initiatief om de familie Franssens te eren en te herinneren komt van Rieks Timmermans, inwoner van 2e Exloërmond. Hij liet de plaquette maken en financierde deze.
Roelof Hoving
06-29560994
Het blad wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij de Plus in Odoorn, bij Jan Geerts in Exloo, bij de bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond en bij de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
PERSBERICHT
Exloo, 19 maart 2025
IN SPITWA(A)RK TACHTIG JAAR BEVRIJDING, VERHALEN OVER DE TWEEDE WERELDOORLOG
In Spitwa(a)rk lezen we over de geschiedenissen van de joodse families Lezer en Dalsheim in Valthermond en van het gezin Israëls in 2e Exloërmond. Gerben Dijkstra beschrijft hun familiegeschiedenis van voor, in en na de oorlog. Deze artikelen worden voorafgegaan door een algemeen artikel over de joden in de gemeente Odoorn.
In ‘We hebben werk te doen om van deze wereld een betere plek te maken’ is van Roelof Hoving en gaat over het neerstorten van de B-24 bommenwerper in Exloo in 1944. Dit aan de hand van familie van een van de bemanningsleden, Fred Brenner.
Max Douwes schreef over zijn herinneringen toen hij een oude schoolfoto zag. Een indringend artikel dat eindigt met de woorden: ‘Wat die luu doet, dan kàn ja niet!’
Dijkstra schreef ook een artikel met nieuwe feiten over Albertus Zefat en in een ander verhaal lezen we over de joodse fotograaf Lioni in Exloo en wat hij deed in de oorlog. Jakob Westendorp neemt ons mee naar de bevrijding van Valthermond. Een spannende dag.
Ook vaste de rubrieken hebben de oorlog als onderwerp.
In Herkent u het nog? zien we twee foto’s van een in Valthermond gestrande Poolse tank.
In Oet het grune kraantie dominee Harm van Lunzen over een ander bemanningslid van het vliegtuig dat in Exloo in 1944 neerstortte.
In Rondblik kijkt Jan Wierenga terug op Oorlogssporen, een boek dat 25 jaar geleden uitkwam, maar hij geeft aan dat er steeds weer nieuwe verhalen over de oorlog tevoorschijn komen.
In Uit de krant een artikel uit Volk en Vaderland van 26 maart 1943, het weekblad van de NSB kritiek op de handelwijze van burgemeester Johan van Roijen.
In Oderen verandert school Oost in 2e Exloërmond, waaraan de vrouw van Rafel Israëls, Iempkje Ploegsma, werkte. Dankzij financiële ondersteuning van de gemeente Borger-Odoorn en een neef van een van de Amerikaanse bemanningsleden konden we dit nummer, met veel foto’s die niet eerder zijn gepubliceerd, uitbrengen.
Joden in de gemeente Odoorn
In dit nummer staan vier artikelen over de geschiedenis van de joden uit de gemeente Odoorn, die in de oorlog zijn omgekomen en ook over hen die de oorlog hebben overleefd.
Na het algemene artikel lezen we over de hartverscheurende arrestatie van mevrouw Lezer en haar kinderen, over hoe van de familie Dalsheim de gehandicapte dochter Frieda, dankzij politieagent Verbaan, ontkwam aan de Duitsers. Ook haar moeder en zusjes werden opgehaald, terwijl twee broers en hun ader in de bossen onderdoken. In een ander artikel lezen we hoe de blinde onderwijzer Rafel Israëls uit 2e Exloërmond de oorlog overleefde.
‘We hebben werk te doen om van deze wereld een betere plek te maken’
Roelof Hoving schreef nogmaals over het Amerikaanse vliegtuig dat in januari 1944 in de bossen bij Exloo neerstortte. Eén van de bemanningsleden, Fred Brenner, sprak bovenstaande zin uit als reden om mee te vechten. Zijn zusje Edith Everett schreef onlangs op 96-jarige leeftijd een bedankbrief aan de bevolking van Exloo. De neef van bemanningslid Fred Brenner, David Everett en zijn vrouw Karen, komen dit jaar naar Exloo om de herdenking op 4 mee te maken.
Een foto
Max Douwes gaat met een foto terug naar zijn schooltijd. Hij ziet op de foto allerlei medeleerlingen: een Jood, een Duits meisje, iemand ie voor de NSB koos, terwijl een ander voor het verzet koos en het leven liet in het verzetswerk. Hij vertelt daar indringend over.
Albertus Zefat, Joodse fotograaf, en bevrijding in Valthermond
Spitwa(a)rk eindigt met een verhaal over Albertus Zefat, waarin ook nieuwe zaken worden onthuld en met de goochelaar en fotograaf Ko Lioni die in het begin van de oorlog veel in Exloo fotografeerde. Beide zijn geschreven door Gerben Dijkstra. Spitwa(a)rk sluit af met de bevrijding, een hachelijke avontuur in Valthermond, een dag voor 11 april, door Jakob Westendorp.
Roelof Hoving
06-29560994
Het blad wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij de Plus in Odoorn, het Hallenhoes in Exloo, bij de bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond en bij de bibliotheken van Odoorn en Valthermond en boekhandel Boelens (Emmermeer).