PERSBERICHT
Exloo, 16 december 2021
Spitwa(a)rk: brinken, School 1 Valthermond , Valthe in 1900, zegebok, Fabrieksstraat 24 in Exloo
De extra dikke Spitwa(a)rk, in kleur, begint met een artikel van Roel Sanders over de brinken in de oudste dorpen van de voormalige gemeente: Exloo, Odoorn en Valthe. Jacob Westendorp duikt in de schoolgeschiedenis van Valthermond. Een artikel over School 1. Gradus Kuipers vertelt over de werkzaamheden en gewoonten rond 1900 in Valthe. Ab Stevens schrijft over hoe hij als schooljongen met de geit van Valthe naar Klijndijk moest. Een verhaal met een luchtje!
Geert van Rossum Hzn. vertelt over de diverse bewoners van Fabrieksstraat 24 in Exloo, een artikel dat door Geert Komduur is aangevuld met opmerkingen en foto’s. De Middenpagina laat de kleuters van de Buitelstee in 1965 uit Klijndijk zien. In Rondblik gaat Jan Wierenga naar hunebed D34 tussen Odoorn en Valthe, waar wellicht ook op rituele wijze aardewerk kapot werd gegooid.
In Herkent u het nog een foto van de openingshandeling in 2004 van het onderduikershol in Valthe. Er wordt gevraagd wie de aanwezigen herkent.
In Oderen verandert komt een deel de Hoofdstraat met de lagere school van Odoorn aan de orde. Op die plek staat nu het woonhuis van de familie Schippers.
In Uit de krant een artikel uit Provinciale Drentse en Asser Courant van 1958 over scheper Roelf Steenbergen; hij verhaalt over zijn vak en schapen.
Spitwa(a)rk sluit af met een artikel over de oude namen voor de dorpen Exloo, Odoorn en Valthe. De voorplaat laat de opening van buurt-/dorpshuis De Kiel’n zien.
Brinken lagen aan de rand
Onder een brink wordt meestal verstaan een met bomen beplante, licht opgehoogde, vaak ovaalvormige ruimte in het centrum van het dorp. Dat mag in veel gevallen zo zijn, van oorsprong was het geheel anders. Voorheen stonden de boerderijen gewoonlijk aan de rand van het dorp, tussen dorp en landerijen. Sanders beschrijft aan de hand van foto’s en kaarten hoe het in de genoemde dorpen is en was.
School 1
De geschiedenis van deze school begint in het veengebied van de Valthermarke op de Zandberg. Deze zou begin jaren twintig van de 19e eeuw zijn gesticht. De Zandberg en omgeving werd in die tijd bevolkt door hoofdzakelijk Duitse boerenfamilies. Later stond deze school aan het Noorderdiep.
Valthe rond 1900 (deel 3)
Gradus Kuipers (1880-1969) heeft veel herinneringen, die ons een beeld geven van het leven rond 1880-1900 in Valthe vastgelegd. Deze keer komen, met veel oude foto’s, het Valtherveen, schaatsen, de natuur toen, spinnen, broodbakken, boerenwerk en Sint Steffen aan de orde.
Zegebok
De auteur vertelt, in het Gronings, dat hij als schooljongen met de geit van Valthe naar Klijndijk moest. Een bijzondere dag, want hij zag dat ‘de bokholder niks huifde te doun en dat ’t karwai snel al achter de rugge was’, maar leerde ook dat zo’n bezoek een heel vieze lucht aan zijn kleding opleverde.
Een huis in Exloo met diverse bewoners
In het huis op Fabrieksstraat 24 in Exloo hebben in de loop der jaren veel gezinnen onderdak gevonden. Geert van Rossum Hzn. beschrijft deze. De eerste bewoners, eind 19e eeuw, waren Hendrik IJdens en zijn vrouw Hillechien.
Oderen, Exell, Ffalten
Dit zijn namen uit een grijs verleden voor de dorpen Odoorn, Exloo en Valthe. In 1937 berichtte dominee Harm van Lunzen hierover in het befaamde Kerkkrantje van Odoorn
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé) of 06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 19 oktober 2021
VAN KOFSCHIP TOT GROOT ASSER WINKELPARADIJS
Donderdagavond 4 november vertelt Nico Vanderveen uit Assen over het bekende warenhuis Vanderveen in Assen, waarvan hij directeur is. Een lezing over een modern shop-in-shop totaalwarenhuis met zestig afdelingen. Tegenwoordig is Vanderveen een van de grootste en meest innovatieve warenhuizen van Nederland. De lezing wordt ondersteund met beelden. Aanvang 20.00 uur in Cultureel Centrum Kerk 11, Zuiderdiep 505 in Valthermond.
Voor het bijwonen van deze lezing is het tonen van uw/jouw coronatoegangsbewijs verplicht.
Bij de zeemansfamilie Oldenburger, uit Nieuwe Pekela, sloeg het noodlot aan het eind de 19e eeuw toe. Het kofschip ‘De Harmonie‘, waarop vader Jan Albert Oldenburger kapitein was, verging met man en muis. Zijn weduwe Doetje stond toen voor de zware taak haar gezin met zes kinderen groot te brengen. Antje, haar tweede dochter toog naar Assen, trouwde met Bareld Vanderveen en begon in 1897 een winkel in modestoffen, woonstoffering en hoeden en petten. Zij droomde ervan haar winkel uit te breiden tot een groot warenhuis, zoals ze op haar reizen aan boord van het kofschip van haar vader had gezien in steden als Riga, Koningsbergen en Kopenhagen. Ze droomde van een warenhuis met álle keus van de wereld, waarvoor men van heinde en verre naar Assen zou komen. Stukje bij beetje bouwden de generaties na haar aan haar droom. Dit leidde tot een moderne shop-in-shop totaalwarenhuis met zestig afdelingen. Tegenwoordig is Vanderveen een Warenhuis, waarvan Antje toentertijd droomde.
Leden en gezinsleden van de leden van de vereniging hebben gratis toegang en niet-leden kunnen de lezing bijwonen tegen een entree van € 5,00 per persoon.
Meer informatie:
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 of 06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 23 september 2021
Spitwa(a)rk: Veenherinneringen uit Valthe, Ballastput en jeugdraad 2e Exloërmond
De nieuwe Spitwa(a)rk is uit en begint met een artikel van Albert Grooten uit 2e Exloërmond over het veenwerk en de brandstoffenhandel, turf en kolen, in Valthe. Het zijn herinneringen met niet eerder gepubliceerde foto’s.
Geert Komduur vertelt een verhaal over hoe zijn opa en zijn broer in begin vorige eeuw heimelijk de betaalde liefde in Exloo bespiedden. Een mooie anekdote.
Roel Sanders gaat ook terug naar zijn jeugd. Hij vertelt hoe zij zich vermaakten bij de Ballastput. Een plek die later vuilstort werd en waar de natuur zich herstelde.
Ook herinneringen van Geert Komduur in het tweede artikel Nog meer Ballastput. Hierin foto’s van de vuilstort midden vorige eeuw en krantenberichten over de firma Zegwaard.
Op de Middenpagina staat een foto van de kleuterschool van Zandberg uit 1974.
Jan Wierenga’s column Rondblik gaat over vuursteen en hoe je daar vuur mee kunt maken. Twee kleinkinderen zijn ook geïnteresseerd in deze stenen. In Spitwa(a)rk 2020/4 schreef Jan Wierenga in zijn column over de rozen op Eppiesbargie. Henk Haan uit Almere vertelt dat Luc Drenthe uit Valthermond daar rozen legde en waarom.
In Herkent u het nog deze keer een zeer uitgewerkt reactie van Jantje en Geert Schuurman over bewoning van een deel van het Zuiderdiep in 2e Exloërmond.
Uit de krant gaat over het 25-jarig bestaan van de jeugdraad in 2e Exloërmond, bijna zestig jaar geleden.
Oderen verandert duikt in de geschiedenis van café L. Bosch in Valthermond.
De voorplaat laat een deel van de Hoofdstaat van Odoorn in 1952 zien.
Herinneringen uit de tijd van turf en kolen
Albert Grooten begint zijn artikel met zijn herinneringen aan het veenwerk, waar hij vaak met zijn opa heen ging. Zijn vader had een brandstoffenhandel: turf en kolen in Valthe. Het transport en het zware werk en het einde van de brandstoffenhandel, door de gasvondst in Slochteren, komen aan de orde.
Prostitutie in Exloo
Geert Komduur hoorde van zijn opa eens hierover vertellen aan zijn leeftijdsgenoten met wie hij oude verhalen uitwisselde. Het artikel leert ons dat de ’polderjongens’, die aan de spoorbaan werkten begin 20e eeuw hun geld niet alleen achterlieten in de winkels.
De Ballastput
Velen in Exloo zijn op de hoogte van het bestaan van de Ballastput. Een gebied met een lange historie en het heeft aan de voormalige spoorbaan de naam te danken. Een van de betekenissen van het woord ballast is: het materiaal bestaande uit zand, grint en stenen, dat de onderlaag vormt voor een aan te leggen spoorbaan. Maar er is meer gebeurd en de natuur heeft zowel op de voormalige Ballastput/vuilnisbelt, als bij het Zandgat van Kremer weer het heft in handen genomen.
Nog meer Ballastput
Over de Ballastput is meer te vertellen. Er is veel vuilnis gestort en het gebied is verontreinigd. Geert Komduur vertelt ook over zijn herinneringen en hij en de redactie schrijven over wat daar naderhand is gebeurd.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 11 juni 2021
DE NIEUWE SPITWA(A)RK IS UIT
Spitwa(a)rk in kleur: Kampeerboerderij Oring, Valthe 1900, Bethelkerk en molen Exloo
Spitwa(a)rk laat in dit nummer een tot nu toe onbekend schilderij van de molen van Exloo, uit de Haagse School-periode, zien. Roel Sanders schreef hierover.
Het ontstaan en de geschiedenis van de kampeerboerderij Oring in Odoorn wordt beschreven door Henny van der Veen-Kruit. Ook een verhaal over hoe het toeging in Valthe rond 1900.
Gradus Kuipers legde zijn herinneringen vast en die geven een mooi beeld van die tijd. Op de Middenpagina staat een foto van de openbare lagere school Oost in 2e Exloërmond (± 1967).
Tjakko Smith vertelt over de geschiedenis van het kleine kerkje in Valthe, de Bethelkerk. In Uit de krant gaat het over oude straatnamen in Exloo. Roel Sanders geeft een mooie en humorvolle uitleg, in het Drents, over de oude namen van straten.
Jan Wierenga zijn column Rondblik heeft de prachtige titel: Omstaan leren en kerel worden. Hij gaat terug naar zijn diensttijd, waarin hij ook door het Drentse land ging met zijn Leopard.
De voorplaat is uit begin 20e eeuw. Toen had Exloo al een bollenveld.
De kampeerboerderij in Odoorn
De kampeerboerderij, nu zorgboerderij Huize Odoorn, werd in 1951 op initiatief van de handelsvereniging een kampeerboerderij. Daarvoor woonden daar Henny van der Veen haar grootouders. Zij dook ook de archieven in. In dit artikel schrijft zij over de start en de veranderingen aan en in de boerderij, maar ook over de bewoners en wat er allemaal gebeurde in de tijd van de familie Mulder en later Hooghwerff. In dit artikel ook prachtige foto’s.
Valthe rond 1900 (deel 2)
De redactie heeft een bundel verhalen van Gerrit Kuipers, die over het begin van de vorige eeuw gaan en waaruit blijkt hoe men in Valthe leefde. Gebruiken en leefwijze, die ook gelden voor andere zanddorpen. In dit deel vertelt Gradus Kuipers over de stoomdorpsvereniging, de schaapskudde, schaapscheren, de Schaopskoel, iemkers en plaggen en over vlas, raapzaad en boekweit.
Het kleine kerkje in Valthe
De Bethelkerk aan de Hoofdstraat 57 in Valthe heeft een lange geschiedenis. Tijdens de vervening van Valthermond vestigden zich verschillende veenarbeiders op het zand in het dorp Valthe. De veenarbeiders kwamen uit diverse regio’s van Nederland en zelfs uit Duitsland. In het veen werd door evangelisten Gods Woord gepredikt en werd er gewezen op het kwaad van jenever. Tjakko Smith doet de geschiedenis van de evangelisatie in Valthe uit de doeken.
De molen van Exloo
Groot was de verrassing toen de redactie een foto toegestuurd kreeg van een schilderij, waarop een molen van Exloo stond afgebeeld op paneel geschilderd door de uit Den Haag afkomstige Julius Jacobus van de Sande Bakhuijzen. Hij leefde van 1835 tot 1925. In zijn tijd verlieten veel schilders, aangeduid als de Haagse School, hun atelier om ter plekke, te midden van de natuur, hun werken te schilderen. Ook Jacobus was meermalen in Exloo.
Tot nu toe waren daar slechts drie afbeeldingen van bekend. De oudste is op een tekening die Egbert van Drielst (1745-1818)maakte. Een rond 1910 gemaakte foto, aanwezig in het archief van de gemeente Borger-Odoorn geeft een duidelijker beeld, evenals een in 1915 door Hobbe Smith gemaakte lithografie. Het schilderij is in kleur afgebeeld en is in particulier bezit.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo, bibliotheek en het Vervenershuus in Valthermond, de bibliotheek Odoorn en boekhandel Boelens (Emmermeer).
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994
PERSBERICHT
Exloo, 5 maart 2021
Verhalen over de Tweede Wereldoorlog en paasvuur
In Spitwa(a)rk een drietal bijzondere artikelen over de vijf oorlogsjaren. Geert Komduur vertelt over de periode in Exloo. Ekke Bosch, Frits Bodewitz, Geert Kloppenburg, Tinie Boezeman-de Jong en Klaas Tuin delen hun herinneringen en anekdotes over belevenissen in Valthermond in deze verschrikkelijke tijd.
Op de voorplaat zien we een aandoenlijke foto uit 1938 met twee joodse kinderen: Telsiena en Jozefien Lezer uit Valthermond, samen met dienstmeisje Beide kinderen en hun ouders werden door de Duitsers vermoord. Harm Tiesing vertelt ons over het paasvuurgebruik uit het begin van de vorige eeuw. De rubriek Middenpagina laat ons een groepje kinderen uit Exloo zien dat Palmpasen viert met haantje op een stokje.
In Herkent u het nog? wordt gezocht naar namen van personen die in 1954 aanwezig waren bij de eerste steenlegging van het Groene Kruisgebouw in 2e Exloërmond.
In Uit de krant gaat het ook over 2e Exloërmond; een mooie foto over het werken in het veen. Jan Wierenga zijn column Rondblik heeft de intrigerende titel Een ‘windvlaag des doods’ en gaat over de coronapandemie en de Spaansche griep. In dit nummer staat een aantal zeer bijzonder foto’s, waaronder van de Poolse bevrijders en een onderdoken joods jongetje in Valthermond.
Ekke Bosch vertelt over de oorlog
Wim Oosting sprak met Ekke Bosch. Bosch was bij het uitbreken van de oorlog vijf jaar. Hij vertelt over de bruggen, die werden opgeblazen en over neergehaalde vliegtuigen, die ze daarna opzochten. Ook over de bevrijding door de Polen en die met hun tanks in het veen vast kwamen te zitten vertelt hij.
Exloo inde Tweede Wereldoorlog
Komduur zijn artikel neemt ons mee naar het begin van de oorlog, het verzet en wat zijn vader beleefde bij het vervoer van munitie van Emmen naar Odoorn. Ook schijft hij over februari 1945. wanneer de spoorlijn bij Exloo wordt gebombardeerd en over de nacht dat in hun boerderij Duitsers overnachtten. Ook de bevrijding van Exloo en de NSB-boerderijen komen aan de orde.
Oorlogsherinneringen uit Valthermond
Dit artikel is vier jaar geleden opgetekend door Jan Ottens en Marian Servaas, maar de vertellers zijn allemaal nog in leven. Frits Bodewitz is nu 103 jaar, Tinie Boezeman-de Jonge nu 96 jaar, Geert Kloppenburg 88 jaar en Klaas Tuin is 84 jaar. Achtereenvolgens herinneringen over smokkelpraktijken, verdrinkingen, dokter Boeke, beschietingen, spertijd, NSB’ers en bevrijding. Klaas Tuin vertelt over zijn vader Roelof Tuin, die in het verzet zat. Hij werd een tijd na het in brand steken van het gemeentehuis in Exloo opgepakt en vermoord door de Duitsers.
Het paasvuur
Paasvuren zijn van alle tijden en een groot aantal gebruiken zijn gebleven, maar toch zijn er verschillen met onze tijd. Vroeger werd bijvoorbeeld bij het paasvuur, aldus Tiesing, veel gezongen.
Het tijdschrift wordt, indien gewenst, op verzoek toegezonden. Het blad is verkrijgbaar bij Warenhuis Geerts in Exloo en boekhandel Boelens (Emmermeer). Als de bibliotheken in Odoorn en Valthermond en het Vervenershuus in Valthermond weer open zijn ze ook daar verkrijgbaar.
Roelof Hoving
Tel: 0591-549268 (privé)
06-29560994